ชุมชนวัดพะโคะ เป็นชุมชนโบราณ โดยปรากฏร่องรอยหลักฐานทางประวัติศาสตร์ จนถึงปัจจุบัน และเป็นชุมชนที่เกี่ยวข้องกับประวัติหลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืด พระอริยะสงฆ์ชื่อดังที่มีชื่อเสียงที่เป็นที่เลื่อมใสศรัทธาของชาวไทยและชาวต่างประเทศ ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ประกอบอาชีพทางการเกษตร เช่น ทำนา ทำน้ำตาลโตนด ทำไร่นาสวนผสม เลี้ยงสัตว์ รองลงมาคือรับจ้างทั่วไป
ชุมชนมีพืชเศรษฐกิจคือต้นตาลโตนดจำนวนมากที่สามารถนำมาสร้างอาชีพให้กับคนในชุมชน เช่น น้ำตาลแว่น,น้ำตาลผง น้ำตาลโตนดเหลว ขนมดู ขนมโก่ ซึ่งเป็นอาหารที่ขึ้นชื่อของจังหวัดสงขลา สำหรับเป็นของฝากจากชุมชน เป็นชุมชนที่มีความเกี่ยวข้องกับประวัติหลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืด ทำให้นำมาจัดการเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่เป็นที่รู้จักของประชาชนทั่วไปทั้งในและต่างประเทศ
แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และประวัติศาสตร์
วัดพะโคะ ตั้งอยู่หมู่ที่ ๖ ตำบลชุมพลสร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนต้นเป็นวัดที่มีบทบาทสำคัญในสมัยที่เมืองพัทลุงตั้งอยู่ที่สทิงพระ เป็นศูนย์กลางการปกครองชุมชน และเป็นวัดที่มีความเกี่ยวข้องกับประวัติหลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืด คือเป็นวัดที่หลวงปู่ทวดเคยจำพรรษาและบูรณปฏิสังขรณ์ วัดพะโคะมีโบราณสถานและโบราณวัตถุประดิษฐานอยู่มากมาย
วัดดีหลวง ตั้งอยู่ที่ ๒ ตำบลดีหลวง สร้างขึ้นในสมัยอยุธยา เป็นวัดที่มีความเกี่ยวข้องกับประวัติหลวงปู่ทวด และเป็นสำนักเรียนใหญ่มาแต่โบราณ เป็นวัดที่หลวงปู่ทวดเคยบวชเป็นสามเณร และศึกษาวิชาต่าง ๆ ในวัดจนหมดสิ้นและเป็นวัดที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางด้านสถาปัตยกรรม (หากได้มาสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ภายในวัดดีหลวงจะช่วยเสริมสร้างบุญบารมีและเป็นมงคลต่อชีวิตในด้าน”ความเฉลียวฉลาด รอบรู้ และประสบความสำเร็จทางการศึกษา)
วัดต้นเลียบ วัดต้นเลียบ ตั้งอยู่หมู่ที่ ๑ ตำบลดีหลวง เป็นวัดที่มีความเกี่ยวข้องกับประวัติหลวงปู่ทวด กล่าวคือ เป็นบ้านเกิดและเป็นสถานที่ฝังรกหลวงปู่ทวด มีต้นเลียบซึ่งมีอายุยืนยาวมานานมากกว่า ๕๐๐ กว่าปี ปัจจุบันยังยืนต้นเด่นตระหง่าน แผ่กิ่งก้านสาขาให้ร่วมเงาและความร่มรื่นอยู่ภายในวัดต้นเลียบ ซึ่งถือกันว่าเป็นต้นไม้ที่มีความศักดิ์สิทธิ์ และเป็นต้นไม้ที่มีความสำคัญกับประวัติหลวงปู่ทวด
ที่พักสงฆ์นาเปล ตั้งอยู่หมู่ที่ ๗ ตำบลชุมพล เป็นสถานที่ที่มีความเกี่ยวข้องกับประวัติหลวงปู่ทวด กล่าวคือ เป็นสถานที่ที่พญางูคายลูกแก้วคู่บารมีให้กับหลวงปู่ทวดขณะที่ยังเป็นทารก กล่าวขานกันว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ปัจจุบันเป็นที่พักสงฆ์ขนาดเล็ก ตั้งอยู่ท่ามกลางธรรมชาติท้องทุ่งนาและต้นตาลโตนด มีการสร้างปติมากรรมปูนปั้นจำลองเหตุการณ์เมื่อครั้งพญางูคายลูกแก้วคู่บารมี (หากได้มาสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ภายในวัดต้นเลียบจะช่วยเสริมสร้างบุญบารมีและเป็นมงคลต่อชีวิตในด้าน “เลี้ยงลูกง่าย เป็นเด็กดี และสุขภาพแข็งแรง”)
โบราณสถานถ้ำเขาคูหา-ตระพังพระ
-โบราณสถานถ้ำเขาคูหาเป็นหลักฐาน ที่แสดงถึงความเป็นชุมชนเก่าแก่สมัยยุคก่อนประวัติศาสตร์ ซึ่งอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๒ ประมาณ ๑,๒๐๐ ปี มาแล้ว โดยการขุดเจาะหินหรือหน้าผาเข้าไปเป็นถ้ำ เพื่อใช้สถานที่เพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนาฮินดู ซึ่งมีอยู่ ๒ ถ้ำติดกัน ถ้ำที่ ๑ อยู่ทางด้านทิศเหนือถ้ำที่ ๒ อยู่ทางด้านทิศใต้
-โบราณสถานตระพังพระ เป็นสระน้ำขนาดใหญ่มีเกาะอยู่ตรงกลางตระพัง ขุดขึ้นเพื่อนำน้ำจากตระพังพระนี้ไปใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาฮินดู ในถ้ำคูหา ต่อมาบริเวณเกาะกลางตระพังแห่งนี้ พุทธศาสนิกชนยังได้ใช้เป็นสถานที่อุปสมบทพระภิกษุที่เรียกว่า “อุทกเสมา” ที่มีการกำหนดอาณาเขตไว้ว่า “ในการวักน้ำทั้งสี่ด้านต้องไม่ให้ถึงตลิ่งก็ถือว่าเป็นเขตทำสังฆกรรมได้” เพราะฉะนั้นสถานที่แห่งนี้จึงถือได้ว่าเป็นศาสนสถานที่สำคัญของสองศาสนา
ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราช ตำบลชุมพล
ตั้งอยู่ที่วัดนางเหล้า หมู่ที่ ๔ ตำบลชุมพล จัดตั้งขึ้นตามโครงการ“ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราช”ของกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเนื่องในโอกาสพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา และเพื่อเป็นการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรมในท้องถิ่นให้เป็นแหล่งรวบรวมมรดกภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยการจัดแสดงในรูปแบบนิทรรศการ ในรูปของพิพิธภัณฑ์ และแหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นเพื่อให้เยาวชนและประชนเกิดความรู้ ความเข้าใจ มีความตระหนักรักและหวงแหนในมรดกภูมิปัญญาของท้องถิ่น ภายในจัดแสดงวิถีชีวิตโหนดนา และพระราชประวัติพระมหากษัตริย์ราชวงจักรี และห้องสมุดสำหรับศึกษาค้นคว้า
พิพิธภัณฑ์หลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืด พิพิธภัณฑ์หลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืด หรือ พิพิธภัณฑ์สมเด็จเจ้า พะโคะ ตั้งอยู่ที่วัดพะโคะ หมู่ที่ ๖ ตำบลชุมพล อำเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา เป็นสถานที่ จัดแสดงชีวประวัติประวัติหลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืดหรือสมเด็จเจ้าพะโคะทั้งหมด และเก็บรวบรวมวัตถุโบราณที่แสดงถึงวิถีชีวิตของประชาชนในคาบสมุทรสทิงพระ
กลุ่มอาชีพผลิตภัณฑ์น้ำตาลโตนด ตั้งอยู่หมู่ที่ ๕ ตำบลชุมพล จัดตั้งขึ้นมาตั้งแต่ปี ๒๕๓๔ ปัจจุบันมีสมาชิกอยู่ ๓๐ คน มีภารกิจหลักในการแปรรูปน้ำตาลโตนดเป็นผลิตภัณฑ์น้ำตาลแว่น ภายใต้ตราสัญลักษณ์ “ดาวราย” จนได้รับการยอมรับให้เป็นสินค้าหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ หรือโอท็อป ระดับ ๕ ดาวของจังหวัดสงขลา ภายในกลุ่มมีการจัดและสาธิตและจำหน่ายผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น น้ำตาลแว่น น้ำตาลโตนดผง และผลิตภัณฑ์จากตาลโตนด
แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ และการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
สวนครูโรจน์ ตั้งอยู่หมู่ที่ ๑ ตำบลชุมพล เป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ (ชมวิวและถ่ายรูป) ที่ตั้งอยู่ท่ามกลาง ท้องทุ่งนาและทุ่งตาลโตนด เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสวิถีชีวิตการทำน้ำตาลโตนด และการทำนาโดยจัดปรับเปลี่ยน ให้สอดคล้องกับฤดูกาลต่าง ๆ ที่เป็นไปตามธรรมชาติเพื่อให้มีการท่องเที่ยวได้ทุกฤดูกาล รวมถึง ได้ร่วมกิจกรรมและสัมผัสวิถีชีวิตตามฤดูกาลต่าง ๆ การสัมผัสภูมิปัญญาพื้นบ้านต่าง ๆ รวมถึงได้จัดให้มีอาหารและเครื่องดื่มไว้บริการ ด้วย
นายายเอิม ตั้งอยู่หมู่ที่ ๗ ตำบลชุมพล เป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ (ชมวิวและถ่ายรูป) ที่ตั้งอยู่ท่ามกลางธรรมชาติของท้องทุ่งนาและทุ่งตาลโตนด เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสธรรมชาติของท้องทุ่งนาและป่าตาลโตนด และอาหารพื้นบ้าน และเครื่องดื่มที่มีไว้บริการตลอดเวลา
แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร
สวนผู้ใหญ่เอ็ม ตั้งอยู่หมู่ที่ ๕ ตำบลชุมพล เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงการเกษตร ประเภทศูนย์การเรียนรู้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีการจัดทำสวนมะพร้าวที่ประสบความสำเร็จเป็นแบบอย่างในการทำสวน ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยเฉพาะสวนมะพร้าวน้ำหอม สามารถสร้างรายได้ให้ตลอดปี จัดเป็นแหล่งเรียนรู้ ศึกษาดูงาน ได้ตลอดฤดูกาล (วิทยากร: นายอภิชาติ ยุพยงค์)
สวนลุงโรจน์ (โคกหนำ หนองนกเภา) ตั้งอยู่หมู่ที่ ๒ ตำบลดีหลวง เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงการเกษตร ประเภทไร่นาสวนผสม รวมถึงการทำนา และการทำสวนสมรม มีผลไม้ เช่น ฝรั่ง ชมพู่ แก้วมังกร กล้วย และพืชผักสวนครัว ต่าง ๆ เช่น มะเขือเทศ ฟักแฟง แตงโม ถั่วฝักยาว พริกขี้หนู ตามฤดูกาล ให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสตลอดปี โดยผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนตามฤดูกาล สามารถจัดเป็นแหล่งเรียนรู้ ศึกษาดูงานได้ตลอดฤดูกาล (วิทยากร : นายโรจน์ คชสาร)
กิจกรรมการท่องเที่ยว
การร่วมหยอดน้ำตาลแว่น กลุ่มอาชีพผลิตภัณฑ์น้ำตาลโตนด นักท่องเที่ยวสามารถร่วมกิจกรรมการกระบวนการทำน้ำตาลแว่น /ทำน้ำตาลผง ได้ที่กลุ่มกลุ่มอาชีพผลิตภัณฑ์น้ำตาลโตนด ทุกขั้นตอน กระบวนการผลิต
การนั่งรถท้องถิ่นชมสถานที่ต่าง ๆ
-โบราณสถานถ้ำเขาคูหา-ตระพังพระ
– ที่พักสงฆ์นาเปล
– วัดต้นเลียบ
– วัดดีหลวง
– วัดพะโคะ นักท่องเที่ยวร่วมสนุกและตื่นเต้นกับการสัมผัสธรรมชาติกับกิจกรรมนั่งรถท้องถิ่นชมสถานที่ต่าง ๆ รอบ ๆ ชุมชนการเดินทางไปยังแหล่งท่องเที่ยวต่าง ๆ ในชุมชน เช่น รถรางนำเที่ยว และรถจักรยานยนต์พ่วงข้าง (ซาเล้ง)
ที่มา กระทรวงวัฒนธรรม
