ชุมชนคุณธรรมวัดพระบรมธาตุ จังหวัดอุตรดิตถ์

ชุมชนคุณธรรมวัดพระบรมธาตุ เป็นชุมชนที่มีความโดดเด่นทางด้านประวัติศาสตร์ ศาสนา และวัฒนธรรม เนื่องจากเป็นเมืองเก่าสมัยสุโขทัยที่มีร่องรอยทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ ได้แก่ คูเมืองศิลาแลง และบ่อน้ำทิพย์ ทางด้านศาสนามีวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง ที่ประดิษฐานอัฐิของพระพุทธเจ้าไว้ใต้ฐานองค์พระบรมธาตุ มีพระวิหารหลวงที่สวยงาม ภายในมีภาพเขียนโบราณตำนานเมืองทุ่งยั้ง ทางด้านวัฒนธรรม ชุมชนมีการแสดงที่เป็นเอกลักษณ์ คือ “กลองยาวนกขมิ้น” และมีอาหารพื้นถิ่นที่โดดเด่น คือ ข้าวเกรียบว่าว เป็นต้น

ชุมชนคุณธรรมวัดพระบรมธาตุ มีอัตลักษณ์ที่โดดเด่นทางสัญลักษณ์ ได้แก่ วัดพระบรมธาตุ, เวียงเจ้าเงาะ, สวนสาธารณะหนองพระแล, ตลาดสดทุ่งยั้ง, ตลาดวิถีชุมชนคนทุ่งยั้ง, โครงงานคุณธรรมโรงเรียนชุมชนวัดพระบรมธาตุ, ศูนย์การเรียนรู้อาชีพหมู่ ๒, งานประเพณีอัฐมีบูชา, งานประเพณีห่มผ้าพระบรมธาตุ, ศิลปะการแสดงพื้นบ้านกลองยาวนกขมิ้น, อาหารพื้นถิ่นของกินพื้นบ้าน ข้าวเกรียบว่าว เป็นต้น

แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และประวัติศาสตร์

วัดพระบรมธาตุ
วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง สร้างในสมัยกรุงสุโขทัยตอนปลาย คือ สมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาที่ 1(พระยาลิไทย) ชาวบ้านทั่วไปเรียกชื่อวัดนี้ว่า วัดบรมธาตุ แต่ส่วนใหญ่นิยมเรียกว่า วัดทุ่งยั้ง สถานที่ตั้ง หมู่ที่ 3 ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์

เวียงเจ้าเงาะ
แหล่งโบราณคดีเวียงเจ้าเงาะ เป็นเมืองเก่าสมัยสุโขทัยสันนิษฐานว่าเป็นเมืองลูกหลวงเช่นเดียวกับเมืองศรีสัชนาลัย สถานที่ตั้ง อยู่ฝั่งตรงข้ามถนนวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง

สวนสาธารณะหนองพระแล
สวนสาธารณะหนองพระแล ตั้งอยู่ที่ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ ที่นิยมมาพักผ่อนหย่อนใจและออกกำลังกาย วิ่ง ปั่นจักรยาน กิจกรรมนันทนาการ รับประทานอาหารเย็น และให้อาหารปลา โดยมีเวลาทำการ 05.00 น. – 21.00 น.

ตลาดสดเมือง ทุ่งยั้ง
ตลาดสดทุ่งยั้ง เป็นตลาดเช้า – เย็น ที่จำหน่ายของกินพื้นบ้าน ผักพื้นบ้าน และขนมไทยโบราณ เป็นตลาดเก่าแก่ที่อยู่คู่เมืองทุ่งยั้งมาแต่อดีต และเป็นตลาดที่นิยมขายส่งสินค้าให้กับพ่อค้า-แม่ค้านำไปจำหน่าย ต่อไป

ตลาดวิถีชุมชน คนทุ่งยั้ง
ตลาดวิถีชุมชน คนทุ่งยั้ง บวร On Tour ของชุมชนคุณธรรมวัดพระบรมธาตุตั้งอยู่ที่บริเวณโดยรอบวิหารวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นตลาดที่เกิดจากการรวมตัวของชุมชนเพื่อนำสินค้าทางวัฒนธรรมในพื้นถิ่นออกมาจำหน่าย สาธิตให้แก่นักท่องเที่ยว เปิดให้บริการทุกวันศุกร์ ตั้งแต่เวลา 13.00 น. – 20.00 น.

โครงงานคุณธรรมโรงเรียนชุมชนวัดพระบรมธาตุ
โครงงานคุณธรรมโรงเรียนชุมชนวัดพระบรมธาตุ ตั้งอยู่ที่โรงเรียนชุมชนวัดพระบรมธาตุ หมู่ที่ 3 ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ โดยน้อมนำวิถีหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงรัชกาลที่ ๙ มาปรับใช้ในหลักสูตรการเรียนรู้ของเยาวชนนักเรียนในการใช้ชีวิต วัฒนธรรม และเรื่องของคุณธรรม ศีลธรรม 

ศูนย์เรียนรู้อาชีพ หมู่ที่ 2
ศูนย์เรียนรู้อาชีพ ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 2 ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นพื้นที่ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพ ให้แก่สตรี และครอบครัว มีรายได้เลี้ยงตนเอง และครอบครัว ลดปัญหาการว่างงาน ความยากจน เป็นการสร้างความเข้มแข็งในชุมชนอย่างยั่งยืน

แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ และการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ

สวนสาธารณะ หนองพระแล
สวนสาธารณะหนองพระแล ตั้งอยู่ที่ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ ที่นิยมมาพักผ่อนหย่อนใจและออกกำลังกาย วิ่ง ปั่นจักรยาน กิจกรรมนันทนาการ รับประทานอาหารเย็น และให้อาหารปลา เวลาทำการ 05.00 น. – 21.00 น.

เวียงเจ้าเงาะ
แหล่งโบราณคดีเวียงเจ้าเงาะ เป็นเมืองเก่าสมัยสุโขทัยสันนิษฐานว่าเป็นเมืองลูกหลวงเช่นเดียวกับเมืองศรีสัชนาลัย สถานที่ตั้ง อยู่ฝั่งตรงข้ามถนนวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง ปัจจุบันได้รับการปรับปรุงภูมิทัศน์มีเส้นทางสำรวจธรรมชาติ และปลูกต้นทานตะวัน และปอเทืองไว้รอบๆทางเดินธรรมชาติ 

แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร

ศูนย์เรียนรู้อาชีพ หมู่ที่ 2
ศูนย์เรียนรู้อาชีพ ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 2 ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นพื้นที่ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพ ให้แก่สตรี และครอบครัว มีรายได้เลี้ยงตนเอง และครอบครัว ลดปัญหาการว่างงาน ความยากจน เป็นการสร้างความเข้มแข็งในชุมชนอย่างยั่งยืน

กิจกรรมการท่องเที่ยว

ตักบาตรพระหน้าวิหารวัดพระบรมธาตุ
วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง จับจ่ายใช้สอยซื้ออาหารคาวหวานที่ตลาดสดเมืองทุ่งยั้ง และนำมาใส่บาตรให้กับพระสงฆ์ที่บริเวณด้านหน้าวิหารวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง

เรียนรู้การทำข้าวเกรียบว่าว
กลุ่มทำข้าวเกรียบว่าวบ้านทุ่งยั้ง เรียนรู้การทำข้าวเกรียบว่าว การนึ่ง การตำ การไล้
การตาก การเก็บ และการปิ้งข้าวเกรียบว่าว

เรียนรู้การแสดงศิลปวัฒนธรรมกลองยาวนกขมิ้นและรำวงพื้นบ้าน
วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง เรียนรู้และสัมผัสการแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านการรำกลองยาวนกขมิ้น ในช่วงเวลาที่จัดงานตลาดวิถีชุมชนคนทุ่งยั้ง และสัมผัสอาหารพื้นถิ่นที่นำมาจำหน่าย
สาธิต และร่วมในการแสดงกับคณะกลองยาวนกขมิ้นอย่างสนุกสนาน

ที่มา กระทรวงวัฒนธรรม

ชุมชนคุณธรรมวัดพระบรมธาตุ (ชุมชนบ้านปากคลองใต้) จังหวัดกำแพงเพชร

นครชุม ชุมชนเมืองโบราณ มีประวัติความเป็นมาของชุมชนมากกว่า ๗๐๐ปี มีความเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่กรุงสุโขทัยตอนต้น หลักฐานที่แสดงถึงความเจริญรุ่งเรือง คือกำแพงเมืองเก่า ป้อมทุ่งเศรษฐี  วัดต่าง ๆ ที่ยังคงปรากฏในปัจจุบัน ทำให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองในอดีต 

ชุมชนคุณธรรมบ้านนครชุม เอกลักษณ์โดดเด่นของชุมชน ได้แก่ แหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี วิถีชีวิต วรรณกรรมท้องถิ่น และอาหาร จะเห็นได้ว่านครชุม เป็นชุมชนที่มีลักษณะโดดเด่นมีเอกลักษณ์เฉพาะของตนเอง มีการนำทุนทางสังคมและวัฒนธรรมที่สะสมมาตั้งแต่อดีตมาต่อยอดสู่การท่องเที่ยว เชิงอนุรักษ์ เชิงวัฒนธรรม ที่มีคุณภาพ สร้างมูลค่าเพิ่ม และสร้างรายได้แก่ชุมชน

แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และประวัติศาสตร์

พระบรมธาตุ เจดียาราม (พระบรมธาตุนครชุม)
พระบรมธาตุนครชุม มหาเจดีย์ทรงสูงใหญ่ สวยงามไปด้วยสถาปัตยกรรมและสีทองอร่ามทั้งองค์ เสมือนดั่งเจดีย์ชเวดากองในเมืองพม่า เป็นพระบรมเจดีย์ ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ จำนวน 9 องค์ เมื่อได้เข้าไปนมัสการและบูชาแล้ว ดังได้พบกับพระพุทธเจ้าด้วยตนเอง เป็นพระบรมธาตุเจดีย์อยู่คู่เมืองกำแพงเพชรมาตั้งแต่สมัยเป็นเมืองนครชุม ยาวนานกว่า  600 ปี

เจดีย์กลางทุ่ง
เจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ สถาปัตยกรรมยุคสุโขทัย คาดว่ามีอายุประมาณ ๖๐๐ ปี (พ.ศ.๑๙๐๐) เจดีย์นี้บ่งบอกถึงความสัมพันธ์พิเศษ ที่ดูจะแน่นแฟ้นของสองนคร สุโขทัย-นครชุม แบบทัดเทียมกันภูมินามเดิมของวัดซึ่งโอ่อ่าด้วยเส้นสายลายศิลป์

ป้อมทุ่งเศรษฐี
ตั้งอยู่ด้านทิศใต้ของเมืองนครชุม บริเวณฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง ใกล้วัดซุ้มกอ เป็นป้อมปราการรูปสี่เหลี่ยม ใช้ในการป้องกันการรุกรานจากข้าศึก โดยอยู่บริเวณหัวมุมกำแพง มีช่องเข้าออกที่บริเวณกึ่งกลางกำแพงทั้งสี่ด้าน สร้างด้วยก้อนศิลาแลง แข็งแกร่งดังชื่อกำแพงเพชร

โบราณสถาน บ้านพะโป้ (บ้านห้าง รัชกาลที่ 5)
หมู่อาคารเก่าแก่อายุตั้งแต่ 50 ปี ถึง 100 ปี โดยมีอาคารที่มีความเก่าแก่ และมีความสวยงามของสถาปัตยกรรมและประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจ จนมีผู้เข้าไปเยี่ยมชมมากที่สุด ก็คือ บ้านห้าง ร.๕ หรือบ้านพะโป้ ต.นครชุม อ.เมืองกำแพงเพชร ใกล้วัดสว่างอารมณ์

ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราชวัดพระบรมธาตุ
แหล่งแลกเปลี่ยนการเรียนรู้ เผยแพร่วัฒนธรรมไทย และวิถีชีวิตไทยของคนในชุมชน ต.นครชุม  อ.เมืองกำแพงเพชร จ.กำแพงเพชร  

ตลาดย้อนยุคนครชุม
ตลาดแบบย้อนยุค ที่พ่อค้า แม่ค้าจะแต่งกายด้วยชุดไทยนำอาหาร ที่เป็นเอกลักษณ์ของชาวนครชุมหรือร่วมสมัยมาวางจำหน่าย รวมถึงศิลปหัตถกรรม อาทิ การจักสานไม้ไผ่ งานฝีมือใบตองหรือการวาดรูป ระบายสี มุ่งเน้นการแต่งกายพื้นบ้าน โดยตลาดย้อนยุคนครชุม จะมีการจัดกิจกรรมทุกวัน ศุกร์ เสาร์ อาทิตย์ ต้นเดือน 

หอคัมภีร์โบราณ/กุฏิพระวิเชียรโมลี (อดีตเจ้าอาวาสวัดพระบรมธาตุ)
วัดพระบรมธาตุ ได้พัฒนาอาคารโบราณภายในวัดให้เป็นแหล่งเรียนรู้ เกี่ยวกับบ้านโบราณของตำบลนครชุม อาทิ “หอคัมภีร์โบราณ” เป็นอาคารทรงไทยแบบนครชุม สร้างด้วยไม้สักทองทั้งหลัง ซึ่งได้มีการปรับปรุงให้มีความสวยงาม  “กุฏิพระวิเชียรโมลี” เป็นอาคารทรงไทยประยุกต์ ๓ มุข  

แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ และการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
ริมแม่น้ำปิง
ริมแม่น้ำปิง จังหวัดกำแพงเพชร เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของคนกำแพงเพชร ช่วงเวลายามเย็นจะมีประชาชนมาวิ่งออกกำลังกาย นั่งชมบรรยากาศริมปิง เดินทางมาเป็นครอบครัว เป็นคู่ และบริเวณแม่น้ำปิง ตรงข้ามกับสวนสิริจิตอุทยาน ยังมีบริการนวดฝ่าเท้า เพื่อผ่อนคลายท่ามกลางบรรยากาศที่สวยงามยามเย็นอีกด้วย

คลองสวนหมาก
คลองสวนหมากเป็นคลองสายสำคัญที่ผ่านเมืองนครชุม เปรียบเสมือนสายโลหิต ของชาวนครชุม เหตุที่เรียกว่าคลองสวนหมากเพราะบริเวณปากคลอง ประชาชนนิยมปลูกต้นหมากเป็นจำนวนมาก เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จประพาสต้นเมืองกำแพงเพชร 

แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร

แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร
ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง บ้านนครชุม หมู่ 5 ตำบลนครชุม อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร กลุ่มคณะเด็กนักเรียนและชาวบ้านในพื้นที่และคณะเจ้าหน้าที่ จากต่างอำเภอทั้งในและนอกจังหวัดกำแพงเพชร เดินทางเข้าศึกษาเรียนรู้ การใช้ชีวิตแบบพอเพียงและการเรียนรู้อาชีพเกษตรกรรม  โดยมีนางสาวอริยา ปานจีน เจ้าของศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง เป็นวิทยากรบรรยายให้ความรู้ในด้านการเกษตรแบบพอเพียง    

 กิจกรรมการท่องเที่ยว

ประเพณีไหว้พระบรมธาตุ (เพ็ญเดือน ๓)
วัดพระบรมธาตุ พระอารามหลวง ตำบลนครชุม อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดแพงเพชร ประเพณีนบพระ-เล่นเพลงเป็นงานประเพณี ที่สำคัญของจังหวัดกำแพงเพชร โดยได้นำคำในศิลาจารึกศรีนครชุม หลักที่ ๓ มาเป็นชื่องาน มีความว่า “ผู้ใดไหว้นบ กระทำบูชาพระศรีรัตนมหาธาตุ และพระศรีมหาโพธิไซร้ มีผล อานิสงส์พร่ำเสมอดังได้นบพระผู้เป็นเจ้า…” คำว่า “นบ” เป็นคำโบราณ แปลว่า ไหว้ ดังนั้น การนบพระจึง หมายความว่า “ไหว้พระ”

สวดมนต์ธรรมจักรกัปปวัตนสูตรทุกวันอาทิตย์
ณ ลานพระบรมธาตุเจดีย์ วัดพระบรมธาตุ พระอารามหลวง ตำบลนครชุม อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดแพงเพชร กิจกรรม “ธรรมจักรซันเดย์”เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นทุกวันอาทิตย์ เพื่อให้พุทธศาสนิกชนสวดมนต์ นั่งสมาธิ หน้าลานพระบรมธาตุเจดีย์ โดยพระราชวชิรเมธี ผศ.ดร.  เจ้าอาวาสวัดพระบรมธาตุ  จัดสวดมนต์บทธรรมจักร และบทโพชฌังคปริตร เพื่อความเป็นสิริมงคลกับผู้เข้าร่วม กิจกรรมสวดมนต์ ระหว่างเวลา ๑๘.๐๐ – ๑๙.๓๐ น. ทุกวันอาทิตย์    

ตลาดย้อนยุคนครชุม
บ้านนครชุม หมู่ที่ ๕ ตำบลนครชุม อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร ตลาดแบบย้อนยุค ภายในตลาดจะมีพ่อค้า แม่ค้าแต่งกายด้วยชุดไทย นำอาหารที่เป็นเอกลักษณ์ของชาวนครชุมหรือร่วมสมัยวางจำหน่าย รวมถึงศิลปหัตถกรรม อาทิ การจักสานไม้ไผ่ งานผีมือใบตอง หรือการวาดรูประบายสี 

แกงขี้เหล็ก (ต้องมาในช่วง ประเพณีลอยกระทง)
บ้านนครชุม หมู่ที่ ๕ ตำบลนครชุม อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร “ขี้เหล็ก” เป็นพืชสมุนไพรที่ให้รสชาติขม ชาวบ้านนิยมนำยอด ใบและดอกอ่อนมาใช้แกงกับกะทิ หรือที่เรียกกันว่า “แกงขี้เหล็ก” ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ชาวนครชุมเชื่อว่ายอดขี้เหล็กจะเป็นยารักษาสารพัดโรค จะมีการเก็บยอด ใบ และดอกอ่อนของขี้เหล็กตอนเช้ามืด และแกงให้เสร็จภายในวันนั้น 

ที่มา กระทรวงวัฒนธรรม