ตามตำนานเก่าเล่าว่าตำบลหน้าถ้ำ เป็นเกาะที่มีน้ำล้อมรอบไม่มีคนอาศัยอยู่ ในสมัยศรีวิชัยมีการแบ่งการปกครองเป็นหัวเมือง ในสมัยนั้นรัฐกลันตัน ตรังกานู ยังอยู่ภายใต้การปกครองของไทย และอีกหลายร้อยปีต่อมา บริเวณนั้นเกิดน้ำแห้งแปรสภาพเป็นพื้นดินจึงมีผู้คนมาอาศัยอยู่ เรียกว่า “หน้าถ้ำ” หรือ “บ้านหน้าถ้ำ”เป็นที่ตั้งของหมู่ที่ 1
โบราณสถานพันปี สีมายา ภูผาสวย
แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และประวัติศาสตร์
พระพุทธไสยาสน์ (พ่อท่านบรรทม) พระพุทธไสยาสน์ ชาวตำบลหน้าถ้ำนิยมเรียกว่า “พ่อท่านบรรทม” เป็นพระพุทธรูปปางไสยาสน์ขนาดใหญ่ วัสดุก่ออิฐถือปูน ปั้นด้วยดินเหนียวโดยใช้ไม่ไผ่เป็นโครง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยศรีวิชัยรุ่งเรือง ราว พ.ศ. ๑๓๐๐ หรือสมัยเดียวกับพระบรมธาตุเมืองนคร ขนาดความยาวของพระเศียรถึงพระบาท ๘๑ ฟุต ๑ นิ้ว โดยรอบองค์พระ ๓๕ ฟุต ศิลปะศรีวิชัยผสมลังกา
ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราช ตำบลหน้าถ้ำ ตำบลหน้าถ้ำเป็นแหล่งชุมชนโบราณมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์เป็นศาสนสถานที่พบเทวรูปสำริด กำแพงเมืองพระพิมพ์ดินดิบแบบทวารวดี ศรีวิชัย ภาพเขียนต่าง ๆ มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 15 – 17 อีกทั้งเรื่องราวทางประวัติศาสตร์สมัยอาณาจักรศรีวิชัย ซึ่งมีพุทธไสยาสน์ หรือทางภาคใต้ เรียกว่า “พระนอน” เป็นที่เคารพสักการะของคนในชุมชนและบุคคลทั่วไป
หอวัฒนธรรมศรีชัย หอวัฒนธรรมศรีวิชัย เป็นสถานที่เก็บรวบรวมโบราณวัตถุสำคัญที่ได้จากบริเวณเขาวัดหน้าถ้ำ เขากำปั่น และแหล่งประวัติศาสตร์โบราณคดีสำคัญในจังหวัดยะลา และนราธิวาส กรมศิลปากร ดำเนินการบูรณะและปรับปรุงหอวัฒนธรรมศรีวิชัยมาแล้ว ๒ ครั้งคือใน พ.ศ. ๒๕๔๘ และ พ.ศ. ๒๕๖๐
แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ และการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
ถ้ำมืด ถ้ำมืด มีหินงอก หินย้อย ซึ่งเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ อายุหลายร้อยปี มีความงดงาม แปลกตา จำนวนหลายแห่ง แต่ละแห่งมีชื่อเรียกต่างกัน เช่น ม่านฟ้า นาเกลือ หินงอกงวงช้าง หินงอกปลาโลมา หลุมแม่ม่าย
ถ้ำเสือ สถานที่ใกล้เคียงถ้ำมืด ลักษณะภายในเหมือนกับถ้ำมืดมีหินงอก หินย้อยที่สวยงาม
ถ้ำศิลป์ ถ้ำศิลป์ อยู่ภูเขาเดียวกันกับถ้ำพระนอน จิตรกรรมฝาผนังถ้ำศิลป์ เป็นภาพพระพุทธเจ้าปางมารวิชัย ภาพพระพุทธเจ้าประทับนั่ง เป็นแถวเบื้องซ้ายและขวา มีสาวกหรือนั่งประนมมืออยู่ พระพุทธเจ้าปางลีลาและมีรูปผู้หญิงยืนเป็นหมู่สามคน ส่วนสีที่เขียนเป็นสีดินเหลือง เป็นหลัก ซึ่งประกอบด้วยสีน้ำตาลและแดง เพื่อแยกน้ำหนักอ่อนแก่ ตัดเส้นด้วยสีดำ ส่วนสีเขียวปรากฏให้เห็นในภาพ เป็นสิ่งที่เกิดขี้นภายหลังเนื่องจากปฏิกิริยาทางเคมีของสารที่ผสมอยู่ในสี
แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร
กลุ่มปูนขาว ปูนขาว หน้าถ้ำ เป็นวัสดุที่ได้จากการเผาหินปูน (แคลเซียมคาร์บอเนต) โดยใช้ความร้อนสูง จะได้เป็นปูนสุก เมื่อเย็นตัวลงแล้วพรมน้ำให้ชุ่ม ปูนสุกจะทำปฏิกิริยากับน้ำได้เป็น ส่วนที่เป็นผงแห้งได้เป็น ปูนขาว และส่วนที่เป็นสารแขวนลอยคือ น้ำปูนใส และยังได้เป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้ให้เด็ก ๆ และเยาวชน ตามโรงเรียนต่าง ๆ ซึ่งปัจจุบันในพื้นที่ ๕ จังหวัด ไม่มีแล้ว ยังเหลือเพียง ๒ แห่ง ในจังหวัดยะลา ที่ ตำบลหน้าถ้ำ และ ตำบลลิดล อำเภอเมือง จังหวัดยะลา
สวนลุงประดับ ลุงประดับ เป็นชาวยะลาที่เกิดในครอบครัวชาวสวนแห่งหมู่บ้านหน้าถ้ำ อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา ลุงจึงเติบโตมากับพืชผัก ผลไม้ แทบทุกชนิดที่พ่อแม่ปลูกไว้กินและขายเป็นรายได้หลักของครอบครัว ปัจจุบันลุงประดับมีพื้นที่ทางการเกษตรประมาณ ๒ ไร่ เป็นพื้นที่เล็กแต่สามารถสร้างรายได้ให้กับครอบครับ ๓๐,๐๐๐ – ๔๐,๐๐๐ ต่อเดือน ที่ได้จากการเลี้ยงหมูหลุม การปลูกพืชผักปลอดสารพิษ เลี้ยงเป็ดเลี้ยงไก่ และผสมพันธุ์ไก่ระหว่าง ไก่เบตงกับไก่เนื้อดำ ไก่บ้านกับไก่เบตง เป็นต้น
สวนลุงพนม สวนลุงพนม เกษตรต้นแบบส่วนผสมความสามารถในการผสมผสานองค์ความรู้ทักษะและเทคนิคด้านการเกษตรและเทคโนโลยีโดยพัฒนาพื้นฐานดั้งเดิมผสมผสานกับเทคโนโลยีสมัยใหม่การแก้ไขปัญหาเกษตรกรโดยการทำไร่ทำสวนผสม การแก้ปัญหาด้านการตลาด และด้านการ ผลิตผลรวมไปถึงการแก้ไขปัญหาโรคและแมลงและการปรับใช้เทคโนโลยีที่เหมาะใน ภาคการเกษตร เป็นต้น
กิจกรรมการท่องเที่ยว
ศึกษาเรียนรู้วัดถ้ำ เยี่ยมชมจุดต่าง ๆ วัดคูหาภิมุข ตำบลหน้าถ้ำ อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา ชมโบราณสถาน วัดถ้ำ (วัดคูหาภิมุข) เดินขึ้นบันไดทางขึ้นก่อนถึงปากถ้ำ จะพบรูปปั้นยักษ์ “เจ้าเขา” มีรูปร่างตัวดำผมหยิก นุ่งผ้าถุงสีแดง เมื่อเข้าไปภายในถ้ำมีลักษณะคล้ายห้องโถงใหญ่ เป็นสถานที่ประดิษฐานพระพุทธไสยาสน์ หรือพระนอน
ชมหอวัฒนธรรมศรีวิชัย หอวัฒนธรรมศรีวิชัย เข้าศึกษาเรียนรู้ในหอวัฒนธรรมศรีวิชัย เป็นสถานที่เก็บรวบรวมโบราณวัตถุสำคัญ ที่ค้นพบในตำบลหน้าถ้ำ โดยมีวิทยากรบรรยายให้ความรู้
มัดย้อมผ้าสีมายา กลุ่มสีมายาหน้าถ้ำ กิจกรรมมัดย้อมผ้าเช็ดหน้า
ที่มา กระทรวงวัฒนธรรม
